Jak odnaleźć się w plastikowej dżungli?

przez Malwina

Przy okazji pojawiających się na blogu testów pojemników na lunch poruszam kwestię bezpieczeństwa użytkowania danego produktu. Tworzywa sztuczne, potocznie określane plastikiem, otaczają nas praktycznie cały czas. Wystarczy, że otworzycie lodówkę lub kuchenne szafki, wejdziecie do łazienki czy rozejrzycie się po salonie lub miejscu pracy. Plastik jest praktycznie wszędzie. Dla przykładu, gdy piszę ten tekst, obok mnie leży wykonane z tworzywa sztucznego etui na okulary, telefon, kilka opakowań suplementów, butelka z wodą źródlaną, lunchbox i shaker. Tylko tyle, czy aż tyle?




Świat z plastiku

Zdaję sobie sprawę z tego, jak mało osób zwraca uwagę na to, z czego wykonane jest np. opakowanie jogurtu, szamponu, popularnej coca-coli lub batonika. To, że tworzywa sztuczne są w tak powszechnym użyciu, uznaje się za coś naturalnego.

Idziesz do pierwszego lepszego marketu lub większego osiedlowego sklepu. Do ręki bierzesz plastikowy koszyk. Nawet jeśli wybierzesz ten z metalu, to najprawdopodobniej jego uchwyt ma elementy z tworzywa sztucznego. Załóżmy, że starasz się dbać o zdrowie (część produktów, które za chwilę wymienię w moim odczuciu nie służy zdrowiu, jednak w mediach kreuje się je jako zdrowe). Do koszyka wrzucasz kilka jogurtów lub ziarnistych serków, wodę mineralną, razowy makaron, płatki owsiane, butelkę mleka, owoce i warzywa, z których część jest w opakowaniach lub na tackach, ewentualnie została zafoliowana (a jeśli nie, to pakujesz je do woreczka foliowego). Dorzucasz jeszcze wędzonego łososia, sok, wafle ryżowe i mieszankę studencką. Praktycznie wszystkie produkty albo są już w opakowaniach z tworzywa sztucznego, albo sam/a zapakujesz je do takiego opakowania.

Nie piszę tego po to, aby nakłonić Cię do przeprowadzki na totalne pustkowie, z dala od całej sterty przedmiotów wykonanych z plastiku. Piszę to po to, by uświadomić Ci, na jak dużą skalę tworzywa sztuczne zagościły w naszym życiu.

RODZAJE TWORZYW SZTUCZNYCH
bezpieczne/należy zachować ostrożność/szkodliwe

Pod potoczną nazwą plastik kryje się wiele rzeczy. Może być to politereftalan etylenu, polietylen dużej lub małej gęstości, chlorek winylu, polipropylen, polistyren i wiele innych. Jak się odnaleźć w tym gąszczu przedmiotów wykonanych z tworzywa sztucznego? Otwórzcie lodówkę, szafkę w kuchni lub łazience. Zazwyczaj na spodzie (ewentualnie boku) opakowania danego produktu, znajduje się cyfra (najczęściej w trójkącie ze strzałkami, symbolu recyklingu ). Nie została ona tam umieszczona przypadkowo. Informuje nas, z jakiego tworzywa został wykonany dany produkt. Poniżej zgromadziłam podstawowe informacje na temat tworzyw sztucznych, ich rodzajów, wykorzystania i potencjalnych zagrożeń dla zdrowia. 

1. PET – politereftalan etylenu to tworzywo sztuczne z grupy poliestrów. Ze względu na jego właściwości, wykorzystuje się go na szeroką skalę do produkcji opakowań (politereftalan etylenu jest odporny na stłuczenia, jest giętki, stanowi także dobrą barierę dla gazów).

Zastosowanie PET

PET stosowany jest m.in. do produkcji: 

  • butelek na olej, wodę gazowaną i niegazowaną, napoje, soki, sosy, mleko itp. 
  • opakowań, np. suplementów 
  • tacek na żywność gotową do spożycia (np. tacek na ciasto), tacek na owoce i warzywa
  • folii do produktów gotowanych w torebkach (np. folia do sous vide)

Potencjalne zagrożenia: Badania wykazały, że użycie opakowań PET nie zagraża zdrowiu. Należy jednak pamiętać, że opakowania PET przeznaczone są do jednorazowego użytku i nie powinno się ich ponownie wykorzystywać. Opakowań PET nie należy także ogrzewać. Butelek PET nie pozostawiamy w pobliżu źródła ciepła, nie wystawiamy na działanie promieni słonecznych.

2. HDPE – to polietylen dużej gęstości, należący do miękkich i elastycznych termoplastów. Jest bardzo tani w produkcji i dość często wykorzystywany, również w przemyśle spożywczym. To tworzywo bezpieczne w użyciu (biorąc pod uwagę obecny stan wiedzy).

Zastosowanie HDPE

HDPE jest używany m.in. do produkcji:

  • kanistrów na paliwo
  • skrzynek na butelki
  • koszy na śmieci, wiader
  • zabawek 
  • opakowań kosmetyków
3. PVC/PCW – polichlorek winylu, którego nazwa większości skojarzy się od razu z ramami okiennymi. Poprawny jest jedynie skrót PVC (z ang. Polyvinyl chloride). Niepoprawny, choć powszechnie stosowany, jest skrót PCV. Mówimy pe-fał-ce i tylko ta forma jest poprawna.

Przykrym zjawiskiem jest stosowanie przez firmy branżowe niepoprawnego skrótu PCV. Wystarczy wpisać w wyszukiwarkę frazę „okna”, a Google od razu nam podpowie „pcv”. Stosowanie niepoprawnego nazewnictwa wynika przede wszystkim z chęci wypozycjonowania danej strony w sieci. Skoro bowiem jakieś 95 % zainteresowanych szuka okien PCV, to marnym interesem może się okazać sprzedaż okien PVC. 

Zastosowanie PVC 
PVC wykorzystywany jest m.in. do produkcji:
  • butelek
  • zabawek
  • tapet i wykładzin 
  • baterii, akumulatorów, kabli 
Potencjalne zagrożenia: wraz ze starzeniem się produktów wykonanych z PVC, wydzielany jest chlorek winylu, który wchłania się przez drogi oddechowe i skórę. Posiada on właściwości mutagenne i rakotwórcze. Może on przenikać z naczyń do żywności.

4. LDPE to polietylen niskiej gęstości. To tworzywo bezpieczne w użyciu (biorąc pod uwagę obecny stan wiedzy naukowej).

Zastosowanie LDPE:

LDPE używany jest m.in. do produkcji:

  • worków, toreb, opakowań foliowych
  • rur
  • elementów izolacyjnych

5. PP – to polipropylen, jedno z bezpieczniejszych w kontakcie tworzyw sztucznych

Zastosowanie PP

PP jest używany m.in. do produkcji:

  • pojemników na żywność, lunchboxów, bentoboxów
  • butelek dla dzieci
  • tacek na żywność
  • zabawek
  • butelek

6. PS – to polistyren

Zastosowanie PS

PS używa się do produkcji m.in.:

  • zabawek 
  • koszy
  • opakowań spożywczych (w tym opakowań na wynos, opakowań jednorazowych)
  • opakowań przemysłowych
  • kubków, noży, widelców
Potencjalne zagrożenia: styren może mieć działanie neurotoksyczne, hemotoksyczne, hepatotoksyczne, rakotwórcze.
Polistyren nie jest tworzywem bezpiecznym w kontakcie, dlatego powinniśmy unikać produktów, które są  z niego wykonane, tym bardziej opakowań na żywność. PS wykorzystywany jest często przez producentów żywności. Jeśli macie w swojej lodówce produkty w opakowaniach z tworzywa sztucznego, to zerknijcie jaka cyfra lub symbol widnieje na ich spodzie. Niestety nierzadko jest to właśnie szóstka. 

7. Inne tworzywa sztuczne – sporo osób nie używa produktów z oznaczeniem 7, ponieważ te mogą zawierać BPA, czyli Bisfenol A. Mogą, ale nie muszą zawierać, dlatego przy produktach z tym oznaczeniem należy po prostu zachować pewną ostrożność. Jeśli na opakowaniu znajduje się napis BPA free, możemy mieć pewność, że to tworzywo sztuczne nie zawiera w składzie BPA. Nie oznacza to jednak, że w ogóle nie zawiera Bisfenolu (często bisfenol A zastępowany jest przez np. bisfenol S).

Co to jest BPA?
Bisfenol A czyli BPA to związek chemiczny stosowany do produkcji plastików i żywic. Używa się go do produkcji poliwęglanu (PC), jednego z najczęściej wykorzystywanych tworzyw sztucznych. Może on szkodliwie oddziaływać na układ hormonalny i  nerwowy. Łatwo przenika do żywności lub kosmetyków w podwyższonej temperaturze. Migracja ma miejsce także w przypadku uszkodzenia tworzywa wykonanego z użyciem BPA. 

Na produkty z BPA powinny uważać w szczególności kobiety w ciąży (BPA ma zdolność migracji z organizmu do płodu, może prowadzić do ujawniania się wad genetycznych), a  także rodzice małych dzieci (BPA mogą zawierać smoczki, butelki spoza terenu UE). Bisfenol A oddziałuje na układ hormonalny człowieka, może prowadzić do bezpłodności a także chorób nowotworowych (raka piersi, jajników, prostaty).
Zastosowanie PC (poliwęglanu) 

PC stosowany jest do produkcji m.in.:
  • ekspresów do kawy i kawiarek (a także innego sprzętu AGD)
  • telefonów komórkowych
  • drukarek, skanerów
  • opakowań kosmetycznych
  • butelek 

    Czy butelki dla dzieci zawierają BPA? 

    Zgodnie z dyrektywą Komisji Europejskiej z 2011 roku zakazana została produkcja, import i sprzedaż butelek dla dzieci zawierających BPA na terenie Unii Europejskiej. Najlepiej wybierać butelki z oznaczeniem 4, 5 lub 7 (o ile te ostatnie zawierają napis BPA free).

    Tworzywa (możliwie) bezpieczne w użyciu



    Które tworzywa sztuczne są możliwie bezpieczne w użyciu? Bez wątpienia najlepiej sięgać po produkty na których opakowaniu widnieje symbol 4/LDPE, 5/PP lub 2/HDPE. Czemu użyłam zwrotu możliwie bezpieczne? Ponieważ nie mamy 100 % pewności, że dane tworzywo nie będzie miało negatywnego wpływu na nasze zdrowie. Biorąc pod uwagę obecny stan wiedzy, te trzy tworzywa nie zagrażają zdrowiu i życiu człowieka. Co będzie za 10, 20 czy 30 lat? Tego nie wiemy. Jeszcze kilkanaście lat temu BPA nie uznawano za szkodliwy zdrowiu związek chemiczny.

     Tworzywa, przy których należy zachować ostrożność


    Przy których tworzywach należy zachować ostrożność? Przede wszystkim przy 1/PET oraz 7/INNE, czyli innych rodzajach tworzyw sztucznych. Pojemników PET nie powinno się ponownie używać. Należy również pamiętać, aby nie wystawiać ich na oddziaływanie ciepła (nie odgrzewamy butelek PET, nie pozostawiamy ich na słońcu itp). 
    W kategorii 7/inne znajdują się produkty, które mogą, jednak nie muszą zawierać szkodliwego BPA. Całkowitą pewność na temat bezpieczeństwa tworzywa 7 mamy tylko wtedy, gdy na opakowaniu znajduje się napis „BPA-Free” lub „Nie zawiera BPA”.
    Tworzywa niebezpieczne dla zdrowia

    Na czarnej liście znajduje się 3/PVC oraz 6/PS.  Zagrożeniem dla naszego zdrowia są także produkty z ostatniej grupy (7/INNE), do których produkcji wykorzystano Bisfenol A (BPA).


    Lunchboxy i bento- na co zwrócić uwagę? 

    Najbezpieczniejsze w użyciu będą lunchboxy ze stali nierdzewnej (najlepiej wybierać lunchboxy ze stali 18/8). Jeśli decydujemy się na zakup pojemników z tworzywa sztucznego, celujmy w pojemniki wykonane z polipropylenu (PP-5), polietylenu niskiej (LDPE-4) lub wysokiej gęstości (HDPE-2) lub z oznaczeniem 7 plus BPA-free. Symbol tworzywa znajduje się najczęściej na spodzie pojemnika lub pod pokrywką (ewentualnie w dołączonej do pojemnika instrukcji użytkowania). 
    Napis Microwave safe na opakowaniu informuje nas o tym, że dany pojemnik może być użytkowany w mikrofalówkach. Oznacza to, że w trakcie pracy urządzenia pojemnik nie odkształci się, ani nie stopi. Informacja ta nie odnosi się w żaden sposób do żywności znajdującej się w tym pojemniku. W trakcie podgrzewania w mikrofalówce może następować migracja substancji chemicznych z lunchboxu do żywności (głównym zagrożeniem jest wspomniane BPA i ftalany). Osobiście nie używam opakowań plastikowych w mikrofalówkach i zmywarkach, nie uważam bowiem, aby sprzyjało to zdrowiu. Jeśli mamy w pracy dostęp do mikrofalówki, zdecydowanie zdrowiej będzie przełożyć jedzenie na talerz i na nim je podgrzewać.  
    Co możesz zrobić?

    Całkowite wyeliminowanie produktów zawierających BPA, PS i PVC z naszego otoczenia jest bardzo trudne, o ile w ogóle możliwe, jeśli nie chcemy w sposób znaczny zmieniać naszego życia. Naszym celem powinno być wprowadzenie kilku małych zmian, aby ograniczyć naszą ekspozycję na te substancje.  

    – masz wybór- jeśli to możliwe, zamiast opakowania wykonanego z tworzywa sztucznego, wybierz opakowanie ze szkła, stali nierdzewnej, papieru.
    – zwracaj uwagę na to, z czego wykonane są opakowania spożywcze. Nie kupuj produktów w opakowaniach z oznaczeniem 3, 6 i 7 (o ile przy tym ostatnim nie zaznaczano, że dany produkt nie zawiera BPA)
    -wybierając opakowanie z oznaczeniem 7, zawsze sprawdzaj, czy jest ono pozbawione BPA (symbol BPA-free, Wolne od BPA)
    – kupując pojemniki na żywność (lunchbox, bento), bidony, shakery, butelki wybieraj te, które zostały oznaczone symbolem 2, 4, 5 lub 7 (patrz punkt powyżej). Jest bardzo mało prawdopodobne, że któreś z tych tworzyw sztucznych zawiera w swoim składzie BPA (BPA jest przede wszystkim używany do produkcji poliwęglanu). Informacja na opakowaniu BPA free/Wolne od BPA będzie dodatkowym plusem.
    unikaj nagrzewania pojemników i butelek wykonanych z tworzyw sztucznych (nie pozostawiaj butelek na słońcu, w pobliżu kaloryfera, kuchenek gazowych)
    nie używaj ponownie butelek PET, są przeznaczone do jednorazowego użytku
    – nie używaj uszkodzonych produktów z tworzywa sztucznego (starych, porysowanych, popękanych)
    – unikaj podgrzewania jedzenia w opakowaniach z tworzywa sztucznego w mikrofalówkach
    – zakupy transportuj w torbie z papieru, ewentualnie w materiałowej siatce
    – wyeliminuj produkty gotowane w woreczkach, typu kasze, ryż (zdrowiej i o wiele taniej wychodzi zakup tych produktów na wagę lub w kilogramowych opakowaniach)

    Podsumowanie

    Powszechność użycia tworzyw sztucznych daje wielu osobom poczucie bezpieczeństwa. Bo skoro coś wykorzystuje się na tak dużą skalę, to mało prawdopodobnym jest, by miało to szkodliwy wpływ na ludzkie zdrowie. Warto zajrzeć do swojej lodówki, szafki na kosmetyki czy szafek kuchennych, i zobaczyć, z czego wykonane są znajdujące się w nich przedmioty. Sama przestałam kupować produkty pewnych firm, które używają opakowań z polistyrenu lub PVC. Jako świadomy konsument mam wybór, dlatego wolę postawić na produkt z oznaczeniem 2,4,5 lub 7 (plus BPA free). W koszu wylądowała ostatnio m.in. maska do włosów pewnej popularnej firmy, którą zapakowano, ku mojemu zdziwieniu, w opakowanie PVC (nawet Domestos używa plastiku bezpiecznego w użyciu). Jogurt lub śmietana w opakowaniu ze szkodliwego polistyrenu to także żadna nowość. Ostatnio natrafiłam także na kilka produktów w opakowaniu z PS na dziale ze zdrową żywnością.

    Co mogę Wam poradzić na koniec? Przede wszystkim znalezienie złotego środka i zdroworozsądkowe podejście. Nie popadajcie w skrajności, nie demonizujcie, ani nie przechodźcie obojętnie wokół tego tematu. Skoro od niedawna poświęca się w mediach wiele uwagi zagadnieniu czytania etykiet na produktach, to kto wie, może kiedyś w końcu zacznie się mówić także o tym, z czego zostały wykonane ich opakowania i jaki mają one wpływ na nasze zdrowie.

    Jeśli podobał Wam się artykuł, to zostawcie łapkę w górę i udostępnijcie wpis, by dotarł do większego grona osób. 

    Bibliografia:

    1. Ćwiek-Ludwicka K, Politereftalan etylenu (PET)- aspekty zdrowotne i zastosowanie do pakowania żywności, „Roczniki Państwowego Zakładu Higieny”, 2003, nr 2 (54). 
    2. Dyrektywa Komisji 2011/8/UE z dnia 28 stycznia 2011 r w odniesieniu do ograniczenia stosowania bisfenolu A w butelkach z tworzyw sztucznych do karmienia niemowląt (dostęp: 12.01.2016).
    3. Hyla I., Tworzywa sztuczne. Właściwości-przetwórstwo-zastosowanie, Gliwice 2000.  
    4. Łaszczyńska D., Paradowska K., Makarova K., Zanieczyszczenie środowiska Bisfenolem A., Biul. Wydz. Farm. WUM, 2015, 1, 1-5. 
    5. Starek A., Styren. Dokumentacja dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego, Podstawy i metody oceny stanowiska pracy, „Podstawy i metody oceny środowiska pracy”, 2012, nr 3(73). 
    6. Tworzywa sztuczne: tworzywa.pl (dostęp: 12.01.2016).

    11 komentarzy
    0

    Podobne posty:

    11 komentarzy

    Magda 04/03/2016 - 11:08 am

    Bardzo pouczający post. Dziękuje. Przeczytałam go na szybko i już wiem,że wrócę do niego jeszcze na spokojnie. Więcej takich informacji poproszę 🙂

    Odpowiedz
    Unknown 04/03/2016 - 12:44 pm

    Obie formy, zarówno PVC, jak PCW są poprawne, PCW jest jednak mniej rozpowszechnione, jako że jest to skrót od polskiej nazwy polichlorek winylu, a PVC od angielskiej. Zawsze śmieszy mnie, kiedy widzę PCV 🙂

    Odpowiedz
    Anonimowy 04/03/2016 - 12:46 pm

    Nazwa PCW też jest poprawna (skrót od polskiego- polichlorek winylu). Bardzo interesujacy artykuł. Pozdrawiam 🙂

    Odpowiedz
    Malwina 04/03/2016 - 12:49 pm

    Skrót powinien brzmieć PChW, nie PCW.

    Odpowiedz
    Anonimowy 07/03/2016 - 6:17 pm

    W książkach chemicznych PCW też jest poprawne 🙂

    Odpowiedz
    Malwina 09/03/2016 - 3:43 pm

    Może niejasno się wyraziłam. Ja poddaję w wątpliwość poprawność utworzenia skrótu PCW. Tu przydałaby się bardziej opinia językoznawcy. Choć lepiej nie zgłębiać tematu i pozostać przy formie PVC (byle nie PCV ;).

    Odpowiedz
    Big fairy 06/03/2016 - 9:28 am

    Świetny wpis, bardzo dużo cennych informacji, na pewno będę polecać i sama wracać do niego. Jedno małe spostrzeżenie przy okazji – w podsumowaniu przy tworzywach szkodliwych w opisie powinna być 3, a nie 2 i na obrazku PVC a nie HDPE. Dziękuję za cennego posta i pozdrawiam serdecznie, Asia 🙂

    Odpowiedz
    Malwina 06/03/2016 - 9:33 am

    Asiu, dziękuję za korektę.

    Odpowiedz
    Zielony Jeż 18/09/2016 - 6:26 am

    Malwino, gdzie można kupić te pojemniki, które są na zdjęciach? Z szarym paskiem wzmacniającym zamknięcie.

    Odpowiedz
    Malwina 18/09/2016 - 6:43 am

    To Monbento, kupisz je w Zanshin. Z kodem FILOZOFIASMAKU masz rabat na -10%. Na blogu jest ich recenzja.

    Odpowiedz
    Anonimowy 29/07/2017 - 3:55 pm

    to pierwsze opakowanie na zdjęciu jest genialne, bardzo pomysłowe.

    Odpowiedz

    Skomentuj

    * Korzystając z tego formularza, zgadzasz się na przechowywanie i przetwarzanie Twoich danych osobowych przez stronę Filozofia Smaku

    Ten serwis internetowy wykorzystuje ciasteczka (pliki cookies) dla zapewnienia Ci możliwości korzystania z jego wszystkich funkcjonalności. Kliknięcie „Akceptuję” oznacza wyrażenie przez Ciebie zgody na korzystanie z plików cookies na zasadach i zgodnie z pouczeniami zawartymi w Polityce Prywatności. Akceptuję Czytaj więcej: Polityka prywatności i plików cookies